به نقل از «آنا»

اعداد اعشار ۱۵۰ سال قدیمی‌تر از آنچه فکر می‌کردیم!

تاریخ انتشار: ۱۳ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۸۷۴۱۱۸

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از مجلۀ اسمیت‌سونین، مورخان برای سال‌ها تصور می‌کردند که نقطۀ اعشار زمانی به وجود آمد که ریاضیدان آلمانی، کریستوفر کلاویئوس (Christopher Clavius) در سال 1593 از آن برای نوشتن محتوای ستاره‌شناسی استفاده کرد.

با این حال، شواهدی تازه یافت‌شده که نشان می‌دهد نقطۀ اعشار شاید 150 سال قدیمی‌تر از چیزی باشد که فکر می‌کردیم: بر اساس مقاله‌ای که ماه گذشته در مجلۀ تاریخ ریاضیات (Historia Mathematica) منتشر شده است، گویا تاجری ونیزی از سدۀ پانزدهم به نام جوانی بیانکینی (Giovanni Bianchini) از این نشانۀ ریاضیاتی در اسنادی استفاده کرده که به سال‌های 1441 تا 1450 برمی‌گردد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گلن فان بروملن (Glen Van Brummelen) نویسندۀ این پژوهش در دانشگاه ترینیتی کانادا (Trinity Western University) در پژوهشی راجع به تاریخ ریاضیات مشارکت دارد و هنگام آماده‌شدن برای کلاس درس ریاضیات دبیرستان ناگهان متوجه چیزی عجیب می‌شود: روی یکی از دست‌نوشته‌های لاتین بیانکینی عدد 10.4 نوشته شده بود و توضیح داده شده بود که چگونه باید 10.4 را در 8 ضرب کرد.

فان بروملن در مصاحبه‌ای با مجلۀ نیچر توضیح می‌دهد: «متوجه شدم که دقیقاً مثل ما از اعداد اعشار استفاده می‌کند و در ضمن می‌داند چطور از آن در محاسبات استفاده کند. یادم می‌آید در حالی که کامپیوتر در دست داشتم، راهرو را بالا و پایین دویدم تا کسی را پیدا کنم که بیدار باشد و فریاد بزنم: «اینجا را نگاه! این یارو در دهۀ 1440 از اعشار استفاده کرده!»

جدولی که بروملن مطالعه می‌کرد، سندی است که توضیح می‌دهد چگونه مختصات سیارات محاسبه می‌شوند. در آن زمان، بیانکینی برای خانوادۀ استس (d’Estes) کار می‌کرد که خانوادۀ حاکم بر ونیز بودند. او که پیشتر تاجر بود و اکنون وزیر خانوادۀ استس شده بود، به این خانواده در تنظیم امور تجاری خود کمک می‌کرد، اما همزمان مسئول طراحی تقویم‌ها نیز بود و بدین ترتیب وظیفه داشت از دانش خود دربارۀ مثلثات استفاده و آسمان شب را مطالعه کند. ستاره‌شناسان سده‌های میانی طبیعتاً کامپیوتری نداشتند و برای محاسبات خود بر جدول‌هایی مشابه این متکی بودند.

فان بروملن توضیح می‌دهد: «تصور کنید از چنین جدولی استفاده می‌کنید: جدول به شما می‌گوید سینوس 43 درجه چقدر است. می‌گوید سینوس 44 درجه چقدر است. ولی سیاره‌ها که ناگهان از یک درجه به درجۀ دیگر نمی‌پرند. سیاره‌ها در خطی ممتد از بین این دو حرکت می‌کنند. پس شرایطی خواهد بود که مجبور شوید سینوس عددی بین 43 و 44 را محاسبه کنید. اینجاست که در این جدول با اعشار روبرو می‌شویم.»

این اکتشاف نشان می‌دهد که در سده‌های میانه، بر خلاف باور عمومی، فعالیت‌های علمی بسیاری در جریان بود و بشریت در رکود فکری فرو نرفته بود.

با این همه، نقطۀ اعشاری بیانکینی به ناگاه پذیرفته نشد. کلاویئوس پس از گذشت 150 سال، احتمالاً با مطالعۀ آثار بیانکینی با این علامت آشنا شد و از آن استفاده کرد.

پیش از این پژوهشگران متعجب بودند که چرا کلاویئوس به شکل محدود از اعشار استفاده کرده است و در آثار متاخر خود از آن بهره نمی‌برد. به گفتۀ بروملن «چرا باید کسی سیستم تازه و قدرتمندی ابداع کند و از آن در زمینه‌های محدودی بهره ببرد و به ناگاه آن را کنار بگذارد؟» اما اگر کلاویئوس این سیستم را از جای دیگری گرفته باشد و کار کس دیگری را تکرار کرده باشد، رفتارش معنادار می‌شود.

با این که برخی از «انواع اعشار» بسیار قدیمی‌تر از «نقطۀ اعشار» هستند، تا زمان بیانکینی و کلاویئوس شاهد ظهور یک سیستم منسجم نبوده‌ایم. پیش از این زمان، ریاضیدانان بیش از هر چیز بر کسر و ترکیب‌های پیچیدۀ دیگر متکی بودند. وقتی همگان نقطۀ اعشار را پذیرفتند، محاسبات پیچیده در بسیاری از مواقع ساده شد.

به گفتۀ بوملن: «در واقع این نشان از قدرت سیستم اعداد اعشاری ماست، اینکه می‌توانیم از یک سیستم شمارش برای حسابرسی به دفاتر، اندازه‌گیری مسافت، یا تبدیل اعداد در هر زمینه‌ای استفاده کنیم. این سیستم شمارش جهان‌شمول است و نشان می‌دهد که ریاضیات از به همۀ وجوه زندگی انسان و تجربۀ انسان مرتبط است.»

انتهای پیام/

منبع: آنا

کلیدواژه: ریاضیات ریاضی نجوم علم پلاس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۸۷۴۱۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سرآسیاب قدیمی ترین حسینیه محله کن

همشهری آنلاین- شهره کیانوش راد: حسینیه دارقاضی، حسینیه اسماعیلیون، حسینیه میانده و حسینیه بالان در کنار حسینیه سرآسیاب از حسینیه های قدیمی محله کن است که علاوه بر میزبانی عزاداران حسینی در ایام محرم و صفر، از کانون های مهم فعالیت های اجتماعی در این محله به شمار می آیند. حسینیه سرآسیاب قدیمی ترین حسینیه محله کن است که قدمتش به ۳۰۰ سال قبل می رسد. این را می شود از درخت کهنسالی که سالهاست همجوار حسینیه قرار دارد تخمین زد. در سال ۱۴۰۰ قدمت این درخت را بین ۲۷۰ تا ۳۱۰ سال برآورد کردند و به‌عنوان میراث طبیعی به ثبت رساندند.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

بنای قدیمی این حسینیه برخلاف دیگر حسینیه‌های قدیمی که از خشت و گل ساخته شده‌اند، آجری است. در حسینیه سرآسیاب هرچه را که می‌بینید نشانی از تاریخ و قدمت حسینیه دارد. از نمای آجری ساختمان تا طاق‌نماهای قدیمی در طبقات همه معماری قدیمی خود را حفظ کرده‌اند و آن‌طور که اهالی می‌گویند هیچ‌گونه نوسازی در آنجا اتفاق نیفتاده و حوض وسط حسینیه به همان شکل قدیمی در جای خود باقی است.

حسینیه سرآسیاب

شباهتی که میان معماری حسینیه سرآسیاب با تکیه دولت وجود دارد دلیل دیگری بر قدمت ۳۰۰ ساله حسینیه سرآسیاب است. بنای حسینیه سرآسیاب خشت و آجر است و هر چند در بازسازی‌ها سعی کرده‌اند شکل و شمایلی جدید به آن بدهند اما طاق‌نماها و سقف‌های چوبی و نمای آجری حسینیه مانند آنچه در گذشته بوده، حفظ شده است. حسینیه همانند تکیه دولت به‌صورت طبقاتی و با طاق‌نماهای زیبایی بنا شده است. طبق رسمی که در گذشته وجود داشت، هر کدام از این طاق‌نماها به یک طایفه اختصاص داشت و مکان حضور بزرگان طایفه‌ها بود.

آیین های کهن در محله کن

حسینیه سرآسیاب با شکل کنونی در زمان قاجار توسط فردی به نام حاج‌شعبانعلی از ثروتمندان و ارادتمندان اباعبدالله (ع) توسعه پیداکرد و وقف‌های زیادی هم برای اداره آن انجام شد. عواید حاصل از املاک و باغ های وقفی حسینیه، در شب‌های محرم صرف اطعام عزاداران می‌شود. این حسینیه یکی از مراکز مهم اجتماعاتی محلی کن به شمار می آید. درهای این حسینیه در طول ایام سال به روی اهالی محله باز است تا بتوانند مجالس ختم، روضه خوانی یا جشن و سرور در روز میلاد امامان را برگزار کنند. در دهه ۶۰ و ایام دفاع مقدس از این حسینیه برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی و پشتیبانی جبهه استفاده می‌شد. در دهه ۶۰ و ۷۰ برخی اهالی این حسینیه را برای جشن شروع پیوند زناشویی فرزندانشان انتخاب می کردند و برخی اهالی نیز پس از سفر معنوی حج، در این حسینه ولیمه می دادند و از مهمانان و اهالی محل پذیرای می کردند.

مراسم سنگ زنون در حسینیه بالون

نقاشی قیام مختار

رسم ها و آیین های خاصی از گذشتگان به یادگار مانده که سالهاست در حسینیه های قدیمی محله کن اجرا می شود و برخی از آنها به ثبت ملی رسیده است. وجود دامداری و باغ های موقوفه گردو موجب شده تا نوع غذاهای طبخ شده در ایام محرم متفاوت تر سایر محله ها باشد. نمونه آن هم آش شله‌قلمکار حسینیه اسماعیلیون است که شهرتش به محله‌های دیگر پایتخت رسیده است. طبخ آش با بیش از ۶۰ تا ۸۰ گوسفند نذری با حضور عاشقان حسینی حال و هوای خاصی به محله می دهد. حسینیه حضرت ابوالفضل(ع) را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین حسینیه‌های محدوده منطقه ۵ دانست که در محله «بالان» کن قرار دارد.

نقاشی قیام مختار در حسینیه دارقاضی

نمای خشت و گل حسینیه در سال‌های اخیر با گچ پوشانده شده ولی تیرهای چوبی ۱۵۰ ساله سقف همچنان پا برجا هستند. راه‌اندازی دسته سنگ‌زنون در حسینیه حضرت ابوالفضل(ع) محله بالان نیز از سنت‌های قدیمی این محله است که به ثبت ملی رسیده است. حسینیه دارقاضی بزرگترین حسینیه محله است و این باعث شده تا رویدادهای فرهنگی و اجتماعی محله و حتی اقتصادی آنجا برگزار شود. احتمال می رود که تکیه «دار قاضی» به یاد و در خانه قاضی نامدار محله کن بنا شده باشد. در گذشته سقف تکیه دارقاضی نیز با چادر پوشانده می‌شد. یکی از پرده های مربوط به قیام مختار با نام عدالتخانه مختار «مجازات مسببان حادثه عاشورا» هنوز در این تکیه باقی مانده است.

کد خبر 843287 برچسب‌ها همشهری آنلاین همشهری محله